STYL
GALANT
Wyraziste
różnice pomiędzy muzyką baroku a klasycyzmu powodują konieczność
umieszczenia odrębnego stylu muzycznego. Odmienność stylistyczna muzyki
barokowej
i klasycznej dotyczy wielu ważnych czynników: instrumentarium, faktury
utworów, a także całkowicie różnej estetyki formy i wyrazu muzycznego.
Epokę przedklasyczną cechuje przeciwstawienie się wyszukanym i kunsztownym
technikom typowym dla późnego baroku, a w konsekwencji, tendencja
do upraszczania form i środków stylistycznych. To przejściowe stadium
w historii muzyki zapoczątkowało czas harmonii i przeciwstawienie
dominującej dotychczas polifonii. Epoka przedklasyczna ma kilku wybitnych przedstawicieli. Najbardziej reprezentatywny przykład stylu galant (elegancki, wytworny) w muzyce stanowi twórczość kompozytorów francuskich pierwszej połowy XVIII wieku. Styl galant ptrzenikał z Francji także do innych ośrodków europejskich, stając się punktem wyjścia w procesie kształtowania nowego typu faktury utworu muzycznego.
Na dwudzieste lata XVIII wieku przypada początek poważnych zmian w operze. Wyraźna dominacja i popularność opery włoskiej wpłynęła na sposób komponowania oper przez twórców w innych krajach. W operze zaczęto poszukiwać możliwości pogłębienia wyrazu dramatycznego. Jednym z pierwszych propagatorów tej idei był Pietro Metastasio (1698 - 1782). Dramaturgii podporządkowana została koncepcja muzyczna; różne typy charakterologiczne uzyskiwały odmienną oprawę muzyczną, dobierano najrozmaitsze rodzaje arii indywidualnie dla różnych postaci. Wzrosła także rola orkiestry, która wzbogacała stronę brzmieniową, podkreślała szczegóły dramatyczne. Około połowy XVIII wieku terenem znaczących przeobrażeń stała się opera komiczna; tu pierwszoplanową rolę odegrała działalność dramaturga Carla Goldoniego. Dla wzbogacenia akcji dramatycznej wprowadził on postacie poważne, co w rezultacie powodowało istnienie w operze komicznej dwóch światów - poważnego i żartobliwego. W operze komicznej zdecydowanie większą rolę odgrywały partie zespołowe, stanowiąc jeden z głównych jej elementów.
Tradycje baletowe ośrodka francuskiego przyczyniły się do powstania we Francji oper widowiskowo - baletowych. Utwory tego gatunku składały się z tańców i partii wokalno - instrumentalnych. W okresie tym szczególną rolę odegrały trzy ośrodki: Mannheim, Berlin i Wiedeń. Twórczość kompozytorów tych szkół spełniła ważną rolę w procesie kształtowania form klasycznych. Ich reprezantami byli twórcy należący do co najmniej dwóch generacji, a zatem niektórzy kompozytorzy mannheimscy i starowiedeńscy działali równolegle z dwoma klasykami wiedeńskimi - Josephem Haydnem i Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem. W drugiej połowie XVIII wieku mannheim był wyróżniającym się ośrodkiem muzyki orkiestrowej. Zespół utworzony w tym mieście skupiał kompozytorów pochodzących z Czech, Niemiec i Włoch. Dworska orkiestra Palatynatu Nadreńskiego uznawana była powszechnie w tym czasie za najlepszy zespół w Europie. Proces kształtowania się modelu orkiestry nie był wyłącznym dziełem mannheimczyków, lecz także najstarszego z klasyków wiedeńskich - Josepha Haydna. W zapisie nutowym pojawiły się szczegółowe oznaczenia artykulacyjne i określenia wykonawcze (legato, staccato, tremolo itp...), co świadczy o zwróceniu przez kompozytorów uwagi na brzmienie orkiestrowe i wyraz muzyczny utworów. nbsp; Przedmiotem zainteresowań stała się forma symfonii i sonaty. Pojawiła się modelowa, klasyczna postać czteroczęściowego cyklu sonatowego; allegro sonatowe - część wolna - menuet - finał (zazwyczaj w formie ronda) Wydłużenie rozmiarów części skrajnych przyczyniło się do określenia proporcji pomięcy poszczególnymi częściami utworu cyklicznego. Nowe osiągnięcia w zakresie formy i instrumentacji uwidoczniły się także w utworach kameralnych i koncertach solowych z udziałem orkiestry. Wzrastająca rola instrumentów dętych zaznaczyła się nie tylko w orkiestrze. Uzyskały one samodzielność wykonawczą, o czym świadczą pionierskie koncerty obojowe i klarnetow kompozytorów mannheimskich.
Grupa kompozytorów działających w Berlinie od połowy XVIII wieku, związanych z dworem Fryderyka Wielkiego, zyskała w historii muzyki miano szkoły berlińskiej. Głównymi jej reprezentantami byli; Johann Joachim Quantz (1697 - 1773), Carl Heinrich Graun (1703 lub 1704 - 1759), Carl Philipp Emanuel Bach (1714 - 1788), Friedrich Wilhelm Marpurg (1718 - 1795), Johann Philipp Kirnberger (ok. 1721 - 1783), Christian Gottfried Krause (ok. 1719 - 1770). Berlin był bardzo ważnym ośrodkiem, a kompozytorzy szkóły wykazywali dużą aktywność. Kładli oni szczególny nacisk na poziom wykonawczy, czego wyrazem było powstanie znakomitych podręczników do nauki gry na instrumentach.
Około połowy XVIII wieku ważnym ośrodkiem życia muzycznego stał się Wiedeń. Przyczynili się do tego działający w tym mieście od początku XVIII wieku kompozytorzy włoscy i austriaccy. podobnie jak w przypadku szkóły mannheimskiej, również w twórczości kompozytorów działających w Wiedniu przenikały się elementy stylu barokowego i nowego - klasycznego. Szkoła ta zyskała miano szkoły starowiedeńskiej. Wczesne symfonie starowiedeńskie zbliżone były jeszcze do formy suity. Stopniowy rozwój muzyki symfonicznej był efektem działalności kompozytorów należących do różnych generacji. Doprowadził on do rozwinięcia poszcególnych części cyklu i zarzucenia technik barokowych. Uwaga kompozytorów skoncentrowała się na tematach, które wyparły motywy, a to spowodowało rozwój pracy tematycznej i zarazem większe zainteresowanie faktury i obsady orkiestrwej.
Głównymi przedstawicielami szkoły starowiedeńskiej byli: Matthias Georg Monn (1717 - 1750), Johann Georg Reutter (ok. 708 - 1772), Georg Christoph Wageneil (1715 - 1770), Florian Leopold Gassman (1729 - 1774) i Leopold Hofmann (1738 - 1793). Późny okres działalności szkoły starowiedeńskiej zbiegł się z twórczością Josepha Haydna i odnznaczył się rosnąccym wpływem dokonań tego kompozytora.
|